Według badań w Europie niepłodność dotyczy od 16 do 18% osób będących w związkach. W badaniach z ostatnich lat ocenia się, że 51% problemów z płodnością dotyczy mężczyzn, głównie z powodu znaczących zmian w nasieniu. Znaczny odsetek niepłodnych par ma problemy z uzyskaniem ciąży po obu stronach (około 40% leczonych).
W praktyce dzieje się tak, gdy schorzenia wpływające na płodność dają znać o sobie wcześniej. Takim przykładem jest endometrioza. Jej wcześniejsze leczenie znacznie zmniejsza ryzyko powikłań, których skutkiem może być niepłodność. Innym przykładem jest intensywne leczenie zmian zapalnych i niedopuszczanie do przejścia ich w stan przewlekły.
Również do takich schorzeń należy zespół policystycznych jajników, stwierdzany u 5 do 10% kobiet w wieku rozrodczym. Występowanie u kobiet z tym zespołem rzadkich owulacji lub ich braku, wskazuje na problemy w przyszłości. Warto więc rozważyć leczenie objawowe zespołu: zaburzeń miesiączkowania, nadmiernego wydzielania androgenów, hiperinsulinemii i insulinooporności.
W okresie przygotowania do ewentualnej ciąży nie można zapomnieć o dobrze zbilansowanej diecie przyszłej mamy. Ze względu na niską zawartość kwasu foliowego w codziennej diecie, konieczna jest jego dodatkowa suplementacja, szczególnie w okresie planowania ciąży oraz w jej trakcie. Zgodnie ze stanowiskiem PTG suplementacja kwasem foliowym w dawce 400 μg dziennie jest zalecana zarówno w okresie planowania ciąży (co najmniej przez 6 tygodni poprzedzających ciążę) oraz do końca drugiego trymestru ciąży.
Leczenie
Rozpoznane przyczyny niepłodności automatycznie sugerują terapię. Możemy tu wyróżnić kilka podstawowych kierunków.
Zmiany anatomiczne w macicy, zaburzenia drożności jajowodów – to przyczyny około 1/5 problemów. Dlatego już na początku należy przeprowadzić badanie w tym kierunku. Leczenie chirurgiczne ma szanse być skuteczne w ok. 20 do 40% przypadków. Uzyskanie drożności choćby jednego jajowodu pozwala na próby zajścia w ciążę w naturalny sposób lub z zastosowaniem metod wspomaganego rozrodu, takich jak inseminacja domaciczna. Następnie około 1/4 to zaburzenia owulacji – bez względu na pierwotną przyczynę, trzeba rozpocząć postępowanie prowadzące do jej wywołania i stworzenia szans na naturalne zajście w ciążę. Terapia farmakologiczna jest nawet uzasadniona przed upływem roku niepowodzeń. Szczególnie, gdy pacjentki, u których rozpoznano problemy z owulacją, mają wcześniej objawy zespołu PCOS. Postępowanie lecznicze w tym zespole prowadzi do ograniczenia zaburzeń hormonalnych, co wpływa na samoistny powrót prawidłowej owulacji.
Pacjentkom z niezdiagnozowaną przyczyną niepłodności nie należy już na początku leczenia proponować stymulacji owulacji. Podobnie inseminację domaciczną można zaproponować pacjentkom w przypadkach z niewyjaśnioną niepłodnością dopiero z ponad rocznym wywiadem leczenia. Tak samo u tych z endometriozą ( I i II stopnia) oraz w przypadku zmian ilościowych i jakościowych w nasieniu partnera.
Schematycznie ujmując: procedury in vitro należy zaproponować, gdy przez okres roku nie doszło do ciąży, pomimo stosowanego intensywnego leczenia. Wśród przyczyn powodujących wcześniejsze wdrożenia takiego postępowania należy rozpatrzyć: wiek pacjentki, dotychczasowe próby leczenia i/lub stwierdzenie obniżonej rezerwy jajnikowej (wg zaleceń PTG).
